Termin “centralna relacja głów żuchwy” jest kluczowym pojęciem w stomatologii, choć budzi pewne kontrowersje i jest często źle rozumiany zarówno przez praktyków, jak i naukowców. W artykule tym przyjrzymy się, czym dokładnie jest centralna relacja głów żuchwy, jak ją definiować, jakie ma znaczenie w praktyce stomatologicznej, oraz jakie problemy mogą wyniknąć z jej niewłaściwego zrozumienia.
Centralna relacja głów żuchwy to wielokrotnie powtarzalne, stabilne położenie górnej i dolnej szczęki, niezależne od okluzji, uzyskane w celach medycznych poprzez nieprzymuszone, kontrolowane ruchy rotacyjne dolnej szczęki bez jej przemieszczenia. Charakteryzuje się przednio-górnym położeniem kłykci w zdrowym stawie przy minimalnej aktywności mięśni żucia.
Pierwsze artykulatory stworzone w celu dokładnego przeniesienia położenia szczęk wyznaczyły początek rozwijania koncepcji centralnej relacji głów żuchwy. Alfred Gysi w 1907 roku za pomocą urządzenia rejestrującego ruch kłykci położył fundamenty pod przyszłe badania. Jego artykulator oraz rejestracja zgryzu przy użyciu “łuku twarzowego” stały się podstawą dalszych badań McColluma w 1920 roku, który dokładnie określił oś obrotu i przeniósł położenie szczęk do artykulatora.
McCollum definiował centralną relację głów żuchwy jako moment, gdy oba kłykcie są mocno osadzone w najbardziej tylnej pozycji w dołkach stawowych. Pomimo upływu ponad 100 lat, podstawowe zasady gnatologii pozostają niezmienione, choć zrozumienie i zastosowanie tego pojęcia ewoluowało.
Zrozumienie centralnej relacji głów żuchwy wymaga gruntownej znajomości anatomii stawu skroniowo-żuchwowego. Położenie kłykci zależy od struktur anatomicznych stawu, takich jak dołek stawowy, guzek stawowy, strefa dwublaszkowa i inne. W centralnej relacji głów żuchwy kłykcie powinny znajdować się u podstawy tuberculum glenoidalis, ograniczone przez dołek stawowy i dysk.
Centralna relacja głów żuchwy charakteryzuje się możliwością rotacji bez przesunięcia do przodu wzdłuż stoku guzka, utrzymując się podczas początkowego otwierania ust (czysta rotacja) na około 10—20 mm. Przy dalszym otwieraniu kłykieć przesuwa się do przodu i w dół wzdłuż stoku guzka stawowego.
Minimalna aktywność mięśni jest kluczowa dla prawidłowego określenia centralnej relacji głów żuchwy. W tym położeniu mięśnie żucia powinny być w minimalnym napięciu, co odróżnia centralną relację głów żuchwy od położenia spoczynkowego, gdzie mięśnie są zrelaksowane, ale aktywne.
W stomatologii istnieje wiele różnych położeń żuchwy, które należy odróżniać od centralnej relacji głów żuchwy. Adaptowane położenie centryczne oraz “deranged reference position” (DRP) to przykłady położeń, które różnią się od centralnej relacji głów żuchwy, szczególnie w przypadkach patologii stawu skroniowo-żuchwowego.
Terminy takie jak “long centric” i “power centric” również mają znaczenie w kontekście centralnej relacji głów żuchwy. Long centric odnosi się do wolnej przestrzeni dla interkuspidacji, która pozwala uniknąć interferencji siekaczy przy przesuwaniu się żuchwy do przodu z centralnej relacji głów żuchwy do zwykłej okluzji. Power centric, z kolei, występuje przy maksymalnym “gryzieniu” pacjenta, gdy kłykcie są pozycjonowane bardziej kranialnie.
Różni autorzy stosują różne metody określania centralnej relacji głów żuchwy.
Według R. Slavicka, określamy RP – referencyjne położenie. Slavicek definiuje je jako “tylne graniczne położenie”, które formuje się poprzez maksymalne, dobrowolne przesunięcie żuchwy przez pacjenta do tyłu, bez zewnętrznego przemieszczenia.
Z kolei Dawson używa manualnej metody, aby umieścić kłykieć u podstawy guzka w najbardziej przednio-górnym położeniu. Oba podejścia, mimo różnic, są uznawane za centralną relację głów żuchwy i mają swoje miejsce w praktyce stomatologicznej, reprezentując autorskie koncepcje, których nie należy przeciwstawiać ani uznawać za bardziej “poprawne”.
Centralna relacja głów żuchwy jest fundamentalnym pojęciem w stomatologii, które ma kluczowe znaczenie dla prawidłowej diagnostyki i leczenia. Jej zrozumienie i prawidłowe zastosowanie pozwala na precyzyjne określenie położenia szczęk, co jest niezbędne dla skutecznego leczenia protetycznego i ortodontycznego. Wymaga to jednak dokładnej znajomości anatomii stawu skroniowo-żuchwowego oraz minimalnej aktywności mięśniowej, co stanowi wyzwanie dla stomatologów, ale jest niezbędne dla osiągnięcia optymalnych wyników terapeutycznych.
MAKE MY DREAM dental & beauty to jedna z najnowocześniejszych klinik kosmetologii, stomatologii i medycyny estetycznej w Warszawie.
Zapraszamy do współpracy ze specjalną ofertą dla profesjonalistów.
